تقديم مبتدا بر خبر
مبتدا و خبر
در سه مورد لازم است اسم مقدم مبتدا و اسم مؤخر خبر واقع شود:
1- هر دو اسم معرفه باشند:
الف)خواه از نظر رتبه مساوی باشند، مانند:
اللهّ رَبُّنا : در اين مثال «الله » معرفه اسم علم و «ربّ» به ضمير اضافه شده و اسم مضاف به ضمير از نظر رتبه مساوی با اسم علم است .
ب)خواه از نظر رتبه مساوی نباشند،مانند:
زيدٌ الفاضلُ
الفاضلُ زيدٌ
«زيدٌ» معرفه اسم علم اعرف از اسم مشتق معرفه به «ال» الفاضل است.
(ناگفته نماند که اسم علم و اسم مشتق معرفه به «ال» از نظررتبه مساوی هستند .)
دو رأی ديگر وجود دارد:
الف)جايز است هر کدام را مبتدا و خبر محسوب نمود، خواه در رتبه مساوی و خواه مختلف باشند.
ب)اسم مشتق خبر هرچند مقدم شود و اسم جامد مبتدا گرچه مؤخر گردد.
مانند: القائمُ زيدٌ
ملاک و معيارمبتدا بودن اسم ، دو چيز می تواند باشد :
الف)أعرف بودن اسم ، گرچه مؤخر گردد، همانند :
« الفاضلُ زيدٌ »
ب)معلوم بودن آن در نزد مخاطب گرچه غير اعرف باشد، همانند:
مَنِ القائمُ ؟در جواب می گوييم زيدٌ القائمُ
القائمُ : مبتدا زيرا نزد مخاطب معلوم است ، اگرچه مؤخر است.
2- هرد اسم نکره وصلاحيت مبتدا بودن را داشته باشند،مانند
أَفضَلُ مِنکَ أَفضَلُ مِنِّی
أَفضَلُ :نکره مسوّغه است که به واسطه عمل نمودن در مجرور تخصيص يافته است.
3- دو اسم از نظر معرفه و نکره يکسان نباشند:
الف)اولی معرفه دومی نکره باشد اسم اول مبتدا و اسم دوم خبر است، مانند:
زيدٌ قائمٌ
ب)اولی نکره و مجوز و مسوّغ ابتدائيت نداشته باشد و دومی معرفه ، اولی خبر و دومی مبتداست:
خزٌّ ثَوبُکَ
ذَهَبٌ خاتمُکَ
ج)اولی نکره ولی مجوز ابتدائيت داشته باشد رأی جمهور اين است که اولی خبر و دومی «اسم معرفه» مبتداست اما جناب سيبويه اسم نکره را مبتدا و اسم دوم را خبر دانسته اند،مانند:
کَمْ مالُکَ؟
خيرٌ منکَ زيدٌ
حَسبُنا اللهُ