آموزش زبان عربی  باقری

مفعولٌ به درجملاتی بکار می رود که فعل جمله متعدی باشد بنابراين را تشخيص مفعولٌ به راه تشخيص فعل متعدی نيز می باشد.

در بيشتر اوقات مفعولٌ به همراه نشانه مفعولی (را) بکار می رود.  فعل های مانند : ضَرَبَ (زد) ، أَکَلَ (خورد) ، نَصَرَ(ياری کرد) ، قَالَ (گفت) شَرِبَ (نوشيد) ، کَتَبَ (نوشت) .... از اين قبيل هستند.

شَرِبَ حميدٌ الماءَ : حميد آب را نوشيد. ( چه چيزی را  نوشيد)

نَصَرَ حميدٌ محمداً : حميد محمد را ياری کرد. ( چه کسی را ياری کرد)

مفعولٌ­ به­ درزبان­ عربي،گاهي درترجمه­ ي فارسي ­همراه حروف متمم(به، با، از)

مي­ آيد.مثال:

1)به: بَلَغَ سعيدٌ المنزلَ  : سعيد به منزل رسيد.    نَالَ عليٌّ هَدَفَـهُ :  علی به هدفـش رسيد.

2)با : (درباب مفاعله)كََاتَبَ حميدٌ مُحمداً : حميد با محمد مکاتبه کرد

صَارَعَ ابليسُ النّاسِكَ  : شيطان با مرد پرهيزگار کشتی گرفت.

3) از : سَأَلَ هارونُ الخَدَمَ : هارون از خدمتکاران پرسيد.

سَنَستَقـبِلُهُ بِحفاوةٍ : با گرمی از او استقبال خواهيم کرد.

فعل ­هاي مانند ( وَقَی  و جَـنَّبَ ) دومفعولی است مفعول اول همراه (را) و مفعول دوم همراه حرف متمم (از) مشخص می­شود.

وقَاهُ اللهُ عذابَ النّارِ : خداوند او را از عذاب آتش حفظ کند.   

جّـنِّبْنا مَعصِيَّـتَكَ : ما را از گناه نسبت به خودت دور گردان.

فعل­های وجود دارند که متعدی به دو مفعول هستند که يکی از آنها  همراه نشانه مفعولی ( را ) و ديگری همراه حرف متمم(به) می آيد:

دقت کنيد: درزبان فارسی به اين گونه فعل ها «گذرا به مفعول و متمم »می گويند. مانند:

علی کتاب را  به دوستش بخشيد.

 عَلَّمَ : ياد داد           أَذاقَ : چشاند              أَلبَسَ ، كَسَى : پوشاند          

وَعَدَ: وعده داد       أَعطی ،آتَى : عطا کرد    وَهَبَ ، مَنَحَ : بخشيد       

أَلْهَمَ : الْهام کرد        أهدَی : هديه کرد       رَزَقَ: روزی داد

بَلَّغَ: ابلاغ نمود

1)عَلَّمَ عليٌّ حَسَنَاً الدرسَ : علی درس را  به حسن  ياد داد.    

2) مَنَحَـهُ المُديرُ جائـزةً: مدير به او جايزه­ای داد.

3) أَلْهِمْنِي التَّقوى:  تقوی را به من الهام کن.                     

 4) أَذاقَ عليٌّ العدوَّ الْهزيمةَ :  علی به دشمن شکست را چشاند.

5)أَعْطَی المديرُ التلميذَ جائزةً : مدير به دانش­آموز جايزه­ی را داد.

6) کَسَوتُ الفقيرَ ثَوباً : به فقير لباسی را پوشاندم.           

7) أَهدَيتُ صَديقـی کتاباً : به دوستم کتابی را هديه کردم.   

8) يَهَبُ اللهُ الناسَ النعمةَ : خداوند به مردم نعمت را می بخشد.

9)  يَعِدُ کُم  اللهُ مَغفرةً مِنهُ :خداوند مغفرت خويش را به شما وعده می دهد.

10)اللهُ رَزَقَنَا تَوفيقَ الطّاعةِ : خداوند توفيق اطاعت را به ما روزی داد.

11)مَن بَلَّغَهُ هذا الخبرَ : چه کسی اين خبر را به او ابلاغ می کند.

فعل­های وجود دارند که متعدی به دو مفعول هستند که يکی از آنها  همراه نشانه مفعولی ( را ) و برای تشخيص  ديگری می توان از کلمه­ (چگونه) استفاده کرد. فعل­های مانند : حَسِبَ : گمان کرد    جَعَلَ : گرداند    وَجَدَ : يافت ، رأی : ديد 

 ظَنَّ ( گمان کرد) ،...... از اين قبيل هستند.

1)جَعَلَ اللهُ الأرضَ واسعةً: خداوند زمين را وسيع گرداند.    

2)  رَأيتُهُ عالِماً : او را عالم يافتم.

3)وَجَدَ التاجِرُ البحرَ هائجَاً : تاجر دريا را طوفانی يافت.   

به نکات زير توجه کنيد:

1)فعل باب­های تَفاعُل و إنفعال لازم هستند. 

2)فعل بابهای افعال و تفعيل و مفاعله غالباً متعدی هستند.

3)افعال ناقصه ( کانَ ، صَارَ ، ليسَ ، أَصبَحَ ، مادامَ .....) نه لازم هستند و نه متعدی